JASKULSKI FRANCISZEK

Franciszek Jaskulski pseudonim „Zagończyk” był jednym z najsłynniejszych żołnierzy niezłomnych. Urodził się 16 września 1913 roku w Castrop-Rauvel w Niemczech. Był synem emigrantów Ignacego i Marii z Kozalów. Ojciec był działaczem polonijnym, a matka spokrewniona była z biskupem Michałem Kozalem. W 1926 roku rodzina powróciła do Polski i zamieszkała w Zdunach. W 1928 roku Franciszek podjął naukę w Seminarium Nauczycielskim w Krotoszynie, którą zakończył w 1933 roku. Następnie pracował w Urzędzie Gminnym w Zdunach. W 1935 roku przeniósł się do Kobylina, gdzie pracował w tamtejszym wójtostwie. W tym samym roku ożenił się, a w następnych latach urodziło mu się dwóch synów i córka. W 1937 roku ukończył Szkołę Podchorążych Rezerwy Kawalerii w Grudziądzu. Tuż przed wybuchem wojny zgłosił się ochotniczo do 68 pułku piechoty, który stacjonował we Wrześni i przemierzył z nim cały szlak. Później dostał się do niewoli, ale już w październiku 1939 roku zbiegł. W 1940 roku pieszo powrócił do Zdun, gdzie przez kolejne dwa lata pracował na kolei. Samorzutnie zorganizował młodzieżową grupę konspiracyjną i wydawał pismo „Zagończyk”. W 1941 roku wstąpił do Związku Walki Zbrojnej. W styczniu 1943 roku, gdy znaczna część miejscowych struktur niepodległościowych uległa dekonspiracji, zbiegł na Lubelszczyznę. Tam został dowódcą Oddziału Dyspozycyjnego Armii Krajowej w Obwodzie Garwolin. Następnie był dowódcą oddziału lotnego w Inspektoracie Rejonowym Puławy. W lutym 1944 roku jego oddział partyzancki „Pilot” wszedł w skład 15 pułku piechoty AK. W ramach akcji „Burza” uczestniczył w zdobyciu Puław, a 21 lipca 1944 roku jego oddział stoczył zwycięską walkę z niemiecką 150-osobową ekspedycją karną, która miała spalić wieś Końskowolę. 30 lipca został rozbrojony przez NKWD. Pozostając w konspiracji, równolegle podjął pracę jako sekretarz gminy w Górkach (powiat puławski). 3 listopada 1944 roku został aresztowany przez Urząd Bezpieczeństwa i wyrokiem z 8 stycznia 1945 roku skazany na karę śmierci. Wyrok ten został zmniejszony do 10 lat więzienia. 4 września 1945 roku podjął brawurową ucieczkę z więzienia we Wronkach w przebraniu strażnika. Powrócił na Lubelszczyznę. Po nawiązaniu kontaktu z dawnym dowództwem AK otrzymał rozkaz zorganizowania nowej konspiracji zbrojnej, w ramach ruchu Wolność i Niepodległość. W okresie największej koncentracji podlegało mu 10 oddziałów liczących ponad 1000 osób. Był komendantem Inspektoratu WiN obejmującego Obwody Radom, Kozienice, Starachowice, Kielce i Końskie. Awansowano go do stopnia majora. Na skutek zdrady bliskiego współpracownika 26 lipca 1946 roku został aresztowany przez UB. 17 stycznia 1947 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Kielcach skazał go na karę śmierci. Wyrok wykonano 19 lutego 1947 roku w więzieniu w Kielcach. „Zagończyk” został zamordowany na trzy dni przed wejściem w życie ustawy o amnestii, która pozwalała zamienić jego karę na dożywocie lub 15 lat więzienia. Franciszek Jaskulski został odznaczony w czasie wojny Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari i Krzyżem Walecznych, a w 2009 roku pośmiertnie nadano mu Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. Wydany na niego wyrok został w 1991 roku unieważniony przez Sąd Wojewódzki w Kielcach.