DODAJ MATERIAŁ
dodaj wideo, zdjęcie, tekst
Troska o własne zdrowie poprzez regularne badania profilaktyczne to jeden z najlepszych prezentów, jakie można sobie sprawić nie tylko na urodziny, ale i bez specjalnej okazji. To inwestycja, która procentuje przez całe życie. Zobacz, które z badań zaleca się wykonywać regularnie w różnych grupach wiekowych!
Profilaktyka zdrowotna to wszelkie działania mające na celu zapobieganie chorobom, również poprzez ich wczesne wykrycie i wdrożenie leczenia. Regularne badania profilaktyczne odgrywają kluczową rolę w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia, umożliwiając wyłapanie potencjalnych nieprawidłowości, często na etapie, gdy nie dają one jeszcze żadnych objawów. Wczesna diagnoza znacząco zwiększa szanse na skuteczną terapię wielu schorzeń i pozwala na zachowanie wysokiej jakości życia przez długie lata. Co warto badać?
Sytuacja zdrowotna w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach, charakteryzuje się znacznym obciążeniem chorobami cywilizacyjnymi. Dane Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) oraz Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego (NIZP PZH – PIB) wskazują, że choroby układu krążenia i nowotwory złośliwe od lat pozostają głównymi przyczynami zgonów Polaków. W 2023 roku choroby układu krążenia odpowiadały za 36% wszystkich zgonów, a nowotwory za blisko 24%.
Statystyki pokazują również wysoką częstość występowania innych chorób przewlekłych, takich jak cukrzyca (w 2022 roku dotyczyła ok. 2,9 mln dorosłych Polaków) czy przewlekłe choroby dróg oddechowych. Narodowy Test Zdrowia Polaków (NTZP) z 2024 roku wykazał, że aż 59% dorosłych Polaków zgłasza długotrwałe problemy zdrowotne, a 33% ma zdiagnozowane nadciśnienie tętnicze.
Mimo dostępności programów profilaktycznych i rosnącej świadomości, odsetek osób regularnie wykonujących badania wciąż nie jest zadowalający. NTZP 2024 wskazuje na poprawę w podejściu do profilaktyki – 71% Polaków wykonało morfologię krwi w ciągu ostatniego roku, a 67% zbadało poziom cukru.
Jednak często decyzja o badaniu podejmowana jest dopiero w momencie pojawienia się niepokojących dolegliwości, a nie w ramach rutynowej kontroli. Tymczasem wiele poważnych schorzeń, w tym nowotwory, rozwija się podstępnie, przez długi czas nie dając żadnych specyficznych objawów. Regularne badania pozwalają na ich wykrycie na wczesnym, często w pełni uleczalnym etapie.
Morfologia krwi to jedno z podstawowych i najczęściej wykonywanych badań laboratoryjnych, dostarczające wielu informacji o ogólnym stanie zdrowia. Pozwala na ocenę funkcji trzech podstawowych układów w szpiku kostnym: czerwonokrwinkowego, białokrwinkowego i płytkotwórczego, a także jest pomocne w różnicowaniu wielu jednostek chorobowych. W ramach tego badania analizuje się liczne parametry dotyczące ilości, wielkości i jakości krwinek.
Jednym z kluczowych parametrów ocenianych w tym badaniu jest HGB w morfologii, czyli stężenie hemoglobiny. Hemoglobina to białko znajdujące się w czerwonych krwinkach (erytrocytach), które pełni niezwykle ważną funkcję – transportuje tlen z płuc do wszystkich komórek organizmu. Odpowiedni poziom hemoglobiny jest więc kluczowy dla prawidłowego dotlenienia tkanek i ogólnego funkcjonowania ustroju.
Innym ważnym wskaźnikiem ocenianym w morfologii krwi jest MCV (Mean Corpuscular Volume), który informuje o średniej objętości krwinki czerwonej (erytrocytu). Zdarza się, że wynik badania wskazuje na MCV podwyższone, co oznacza, że czerwone krwinki są średnio większe niż uznawane za prawidłowe, jest mianem makrocytozy i może sygnalizować pewne nieprawidłowości.
Morfologia krwi dostarcza informacji o wielu innych parametrach. Ocenie podlega całkowita liczba krwinek czerwonych (RBC), która, podobnie jak HGB, może wskazywać na niedokrwistość lub nadkrwistość. Analizowane są również wskaźniki czerwonokrwinkowe takie jak MCH (średnia masa hemoglobiny w krwince) i MCHC (średnie stężenie hemoglobiny w krwince), które uzupełniają obraz morfologiczny niedokrwistości. RDW (wskaźnik zróżnicowania objętości krwinek czerwonych) informuje o tym, czy erytrocyty są podobnej wielkości, co ma znaczenie w różnicowaniu przyczyn anemii.
Morfologia obejmuje także ocenę układu białokrwinkowego (WBC), czyli całkowitą liczbę białych krwinek oraz ich poszczególne populacje (neutrofile, limfocyty, monocyty, eozynofile, bazofile), co jest kluczowe w diagnostyce infekcji, stanów zapalnych, alergii czy chorób hematologicznych.
Ocenie podlega również liczba płytek krwi (PLT), które odpowiadają za procesy krzepnięcia – ich niedobór (małopłytkowość) może prowadzić do krwawień, a nadmiar (nadpłytkowość) zwiększać ryzyko zakrzepów. W niektórych przypadkach wykonuje się również badanie liczby retikulocytów (młodych form krwinek czerwonych), co odzwierciedla aktywność krwiotwórczą szpiku kostnego.
Należy jednak pamiętać, że odchylenia od normy różnych parametrów morfologii nie są diagnozą samą w sobie, lecz ważnym sygnałem alarmowym, który bezwzględnie wymaga konsultacji lekarskiej i dalszej, ukierunkowanej diagnostyki.
Od maja 2025 roku w Polsce funkcjonuje nowy, kompleksowy program profilaktyczny finansowany przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) pod nazwą „Moje Zdrowie – bilans zdrowia osoby dorosłej”. Głównym celem programu „Moje Zdrowie” jest wczesne wykrywanie chorób cywilizacyjnych, ocena czynników ryzyka oraz edukacja zdrowotna Polaków.
Program skierowany jest do wszystkich osób ubezpieczonych w NFZ, które ukończyły 20. rok życia, bez górnej granicy wieku. Częstotliwość korzystania z bilansu zdrowia została zróżnicowana wiekowo: osoby w wieku od 20 do 49 lat mogą wykonać badania raz na 5 lat, natomiast osoby powyżej 49. roku życia – raz na 3 lata.
Pierwszym krokiem do skorzystania z programu jest wypełnienie Kwestionariusza Bilansu Zdrowia Osoby Dorosłej (KBZOD). Ankietę można wypełnić online za pośrednictwem Internetowego Konta Pacjenta (IKP), a także bezpośrednio w placówce Podstawowej Opieki Zdrowotnej (POZ) z pomocą personelu medycznego.
Kwestionariusz dotyczy stylu życia, czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i onkologicznych (z uwzględnieniem wywiadu rodzinnego), stanu zdrowia psychicznego oraz uwarunkowań społeczno-środowiskowych. Na podstawie odpowiedzi udzielonych w KBZOD, lekarz lub pielęgniarka POZ wystawia skierowanie na odpowiedni, zindywidualizowany zestaw badań diagnostycznych.
Zakres badań w programie „Moje Zdrowie” dzieli się na pakiet podstawowy i rozszerzony. Pakiet badań podstawowych, przysługujący każdej osobie objętej bilansem, obejmuje:
Pakiet badań rozszerzonych zlecany jest warunkowo, w zależności od wieku, płci i wyniku KBZOD. Może on obejmować:
Po wykonaniu zleconych badań pacjent odbywa wizytę podsumowującą. Podczas tej wizyty omawiane są wyniki badań, przeprowadzane są pomiary antropometryczne (masa ciała, wzrost, obwód talii i bioder, wyliczenie wskaźnika masy ciała BMI oraz stosunku obwodu talii do obwodu bioder WHR), pomiar ciśnienia tętniczego i tętna. U osób w wieku 60 lat i więcej dodatkowo przeprowadzana jest ocena funkcji poznawczych.
Na podstawie kompleksowej oceny tworzony jest Indywidualny Plan Zdrowotny (IPZ). Dokument ten zawiera informacje o zidentyfikowanych czynnikach ryzyka, zalecenia dotyczące zdrowego stylu życia, indywidualny kalendarz dalszych badań profilaktycznych, rekomendowane szczepienia oraz zalecenia dotyczące dalszych interwencji prozdrowotnych, w tym dwóch bezpłatnych porad edukacyjnych.
Warto pamiętać także o innych ważnych badaniach i działaniach profilaktycznych, wynikających z zaleceń towarzystw naukowych.
Osoby w wieku 20-39 lat:
Mężczyźni:
Wszyscy:
Osoby w wieku 40-49 lat:
Kobiety:
Mężczyźni:
Wszyscy:
Osoby w wieku 50-64 lat
Wszyscy:
Kobiety:
Mężczyźni:
Osoby w wieku 65+ lat:
Odpowiedzialność za swoje zdrowie spoczywa w rękach każdego człowieka. Aktywne korzystanie z dostępnych programów profilaktycznych, regularne samobadanie oraz prowadzenie zdrowego stylu życia, to najlepsza strategia na zachowanie zdrowia i dobrego samopoczucia przez wiele lat.
Bibliografia:
Komentowanie tego wpisu jest wyłączone!