40 lat temu wprowadzono w Polsce stan wojenny. "Była to stracona dekada"

Równo 40 lat temu w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku gen. Wojciech Jaruzelski wprowadził stan wojenny. „Obywatelki i obywatele Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej! Zwracam się dziś do Was jako żołnierz i jako szef rządu polskiego. Zwracam się do Was w sprawach wagi najwyższej. Ojczyzna nasza znalazła się nad przepaścią. Dorobek wielu pokoleń, wzniesiony z popiołów polski dom ulega ruinie. Struktury państwa przestają działać. Gasnącej gospodarce zadawane są codziennie nowe ciosy. Warunki życia przytłaczają ludzi coraz większym ciężarem. Przez każdy zakład pracy, przez wiele polskich domów, przebiegają linie bolesnych podziałów” – tymi słowami rozpoczął wystąpienie, które przeszło do historii.

Droga do porozumień sierpniowych

Naprzeciw rosnącej siły Solidarności (szacowano, że jej członków było ok. 10 mln) stanęli przedstawiciele służb mundurowych na rozkaz polskich władz (ok. 70 tys. żołnierzy i ok. 30 tysięcy funkcjonariuszy).

Trwający od 1981 do 1983 roku stan wojenny to nie tylko wyprowadzenie wojska na ulice, godzina policyjna oraz wiele innych ograniczeń, którymi zostali objęci obywatele Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. To także wiele ofiar śmiertelny. Zginęło ponad 40 osób, a ponad 60 kolejnych zostało rannych. Służby internowały ponad 10 tys. osób.

Jednym z najtragiczniejszych wydarzeń stanu wojennego była pacyfikacja kopalni Wujek. Zginęło wówczas 9 górników a kilkadziesiąt osób (po obu stronach) zostało rannych.

PRL-owskie władze wreszcie ugięły się i poszły na kompromis zgadzając się na podpisanie porozumień sierpniowych. Doprowadziło to w konsekwencji do powstania Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność.

Opinia publiczna na przestrzeni 40 lat była i nadal jest podzielona co do oceny zasadności wprowadzenia stanu wojennego. Badania przeprowadzone przez Centrum Badania Opinii Społecznej, Ośrodek Badania Opinii Publicznej i Pentor wskazują jednoznacznie, że około połowa społeczeństwa popierała na przestrzeni lat wprowadzenie stanu wojennego, choć liczba ta procentowo malała w kolejnych dekadach.

Stan wojenny okiem historyka

Zdaniem wielu historyków wprowadzenie stanu wojennego było zamachem stanu, ponieważ został wprowadzony niezgodnie z ówczesną konstytucją. – Był to okres, który zakończył tzw. karnawał Solidarności,ponieważ w sierpniu 1980 roku zostały powołane NSZZ „Solidarność”. Rozpoczął się okres, który był najbardziej niezwykłym czasem w powojennej Polsce, ponieważ ludzie uwierzyli w to, że będą mogli sami o sobie stanowić, że rzeczywistość, która było dosyć szara, zacznie nabierać trochę kolorów. To wszytko zostało w bardzo brutalny sposób zamknięte właśnie 13 grudnia 1981 roku – podkreśla Sebastian Pluta z Muzeum Regionalnego w Jarocinie.

Jego zdaniem największym, negatywnym skutkiem wprowadzenia stanu wojennego było to, że zabito w ludziach nadzieję na zmianę. Partia komunistyczna odebrała wówczas na kolejne osiem lat nadzieję, że będzie można coś zmienić. – Dekada lat 80. była w zasadzie dekadą straconą. Zamknęła nas nie tylko gospodarczo, ale też pod względem relacji międzyludzkich. W zasadzie to jest chyba największy, poza ofiarami śmiertelnymi, negatywny skutek stanu wojennego – dodaje.

Światło Wolności

Prezydent Andrzej Duda zachęca, aby w 40. rocznicę stanu wojennego zapalić Światło Wolności w oknach domów. „Niech przypomni o zwycięskiej walce ze zniewoleniem i o odzyskaniu wolnej Polski” – zachęca kancelaria prezydenta.